مرکز کنترل چیست؟ ,

امروزه امنیت ساختمان ها اهمیت بشدت بالایی نیز دارد. به همین دلیل از سیستم های اعلام حریق استفاده می‌شود تا خسارت ها کاهش یابد و از مال و جان مردم محافظت شود. در قلب این سیستم‌ها، مرکز کنترل اعلام حریق یا همان کنترل پنل قرار دارد؛ دستگاهی که به‌نوعی مغز متفکر سیستم محسوب می‌شود و وظیفه دریافت، تحلیل و پاسخ به سیگنال‌های هشدار را بر عهده دارد.

این مقاله به بررسی کامل عملکرد، اجزا، انواع و تفاوت‌های پنل‌های متعارف و آدرس‌پذیر می‌پردازد تا شما موقع خرید این پنل ها اطلاعات کافی نیز داشته باشید و بتوانید بهترین تصمیم را بگیرید.

مرکز کنترل چیست؟

مرکز کنترل اعلام حریق یا کنترل پنل، ستگاهی مرکزی و حیاتی در سیستم اعلام حریق است که وظیفه مدیریت، مانیتورینگ و هماهنگی میان تمامی تجهیزات این سیستم را بر عهده دارد. مرکز کنترل سیگنال هایی را از تجهیزات اعلام حریق چون شستی، دتکتور و دیگر حسگرها، دریافت کرده و در صورت تشخیص خطر، دستور فعال‌سازی را به آژیرها، فلاشرها و حتی تجهیزات اطفا حریق چون اسپرینکلرها نیز می‌دهد.

همانطور که از بالا برداشت کردید، این پنل نقش مغز را در سیستم اعلام حریق نیز بازی می‌کند و اهمیت بالایی دارد که مناسب ساختمانی باشد که در آن قرار دارد.

مرکز کنترل یا کنترل پنل با نام های دیگری خطاب می‌شود مثلکنترل پنل اعلام حریق،پنل مرکزی اعلام حریق ومرکز هشدار حریق اما همگی به یک مفهوم اشاره می‌کنند.

حالا که با تعریف کلی مرکز کنترل اعلام حریق آشنا شدیم، وقت آن است که دقیق‌تر به وظایف آن بپردازیم.

وظایف و عملکرد مرکز کنترل اعلام حریق

همانطور که متوجه شدید، مرکز کنترل نقش حیاتی در حوادث ساختمان ها دارد؛ بنابراین وظایف حساسی هم نیز دارد. بطورکلی وظایف این مغز متفکر به 4مرحله، مانند تمامی مغزهای سیستم های پیشرفته نیز خلاصه می‌شود. دریافت سیگنال‌ها(دریافت ورودی)، پردازش آنها، تصمیم گیری و صدور یک خروجی.

دریافت سیگنال ها

مرکز کنترل اطلاعاتی را از حسگرها و سنسورهای مختلفی چون دتکتور ها و شستی ها نیز دریافت می‌کند. این اطلاعات می‌توانند به دو روش سیگنال های الکتریکی و یا سیگنال های دیجیتال به پنل کنترل منتقل شوند که ما را به مرحله بعدی یعنی تشخیص وقوع خطر منتقل می‌کند.

تشخیص وقوع خطر

این مرحله همان نقش پردازش ورودی ها را نیز دارد. در واقع پنل کنترل در این مرحله داده هایی که گرفته است را پردازش و طبق استاندارد های تعریف شده، تشخیص می‌دهد که آیا خطری رخ داده است یا نه. اگر جواب خیر بود، مرکز کنترل همینجا متوقف می‌شود ولی اگر بله بود ما را به مرحله بعدی هدایت می‌کند.

فعال‌سازی تجهیزات هشدار(اعلام حریق)

پس از اینکه پنل کنترل خطر را نیز تشخیص داد، تمامی تجهیزات اعلام حریق در سریع ترین زمان ممکن را فعال می‌کند. این فعال‌سازی و واکنش سریع، مهم ترین عامل کاهش خسارت ها نیز است و اصلی ترین و مهم‌ ترین وظیفه آن به شمار می‌رود.

علاوه بر تمامی این موضوعات، این پنل ها قابلیت ذخیره‌سازی تمامی اطلاعات و وقایع را دارند و بعضی از آنها حتی به پرینترهای داخلی و حافظه‌ های خارجی نیز مجهزاند. علاوه بر این، در برخی پنل‌ها، اپراتور می‌تواند از طریق دکمه‌های روی پنل یا اپلیکیشن‌های موبایل، سیستم را کنترل یا ریست کند. این موضوع برای مراکز حساس مثل بیمارستان‌ها و دیتا سنترها بسیار حیاتی و مهم است.

اجزای اصلی کنترل پنل اعلام حریق

مرکز کنترل از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام از آنها با کنار هم قرار گرفتن و انجام دادن وظیفه‌ای مشخص، ای ن پنل را راه می‌اندازند. شناخت این اجزا، به شما در عیب‌یابی، نصب و خرید درست این پنل نیز کمک بزرگی می‌کند.

برد اصلی

قلب سخت افزاری این پنل مانند تمامی دستگاه های دیگر، برد اصلی یا Main boardنیز است. تمامی دتکتورها و شستی ها و دیگر سنسورها و حسگرها به این بخش متصل می‌شوند. این بخش، نقش مهمی در روند کار این پنل نیز دارد.

زون

زوندر واقع به معنای یک ناحیه مشخص در ساختمان هست که در سیستم اعلام حریق به‌صورت مجزا و مستقل مانیتورمی‌شود.  این بخش‌بندی به مرکز کنترل کمک می‌کند تا در زمان بروز حادثه، مشخص کند آتش‌سوزی یا هشدار مربوط به کدام قسمت از ساختمان است.

مقدار زون به 2 دلیل زیر، اهمیت بسیار بالایی نیز دارد:

• هر چه تعداد زون ها بیشتر باشد، بخش های ساختمان بیشتر تفکیک می‌شوند و موقع وقوع حادثه، فرد سریع تر متوجه می‌شود که حادثه در کدام بخش اتفاق افتاده است.
• با تفکیک ساختمان به وسیله زون ها، دیگر اگر در بخش مشخصی حادثه‌ای رخ دهد، فقط آژیر و فلاشرهای آن منطقه به صدا می‌آیند و از اقدامات بیهوده در دیگر بخش ها جلوگیری می‌شود.

ماژول تغذیه و باتری پشتیبان

تا الان کاملا متوجه شدید مرکز کنترل چه اهمیتی دارد. به همین دلیل هم است که حتی در هنگام قطع برق نیز فعال بمانند. برای همین، دارای منبع تغذیه داخلی و باتری‌های اضطراری هستند تا در شرایط قطع برق نیز تا چند ساعت کار کنند.

نمایشگر و کنترل پنلی

این قسمت شامل LCD یا LEDهای وضعیت، دکمه‌های کنترل دستی، چراغ‌های هشدار و زنگ تست است. اپراتور از این طریق می‌تواند سیستم را مانیتور کرده یا دستورات لازم را صادر کند.

ماژول خروجی

برای واکنش نشان دادن نسبت به وقوع خطر مثل بازکردن درهای اضطراری، فعال کردن تجهیزات اطفا حریق و ... نیاز به ماژول خروجی نیز است.

در مرکز کنترل های پیشرفته، حافظه های داخلی وجود دارند که تمام وقایع را ثبت و تمامی اطلاعات را ذخیره می‌کنند.

انواع کنترل پنل اعلام حریق

کنترل پنل‌های اعلام حریق در دو دسته‌بندی اصلی قرار می‌گیرند:  پنل‌های متعارفو پنل‌های آدرس‌پذیر. انتخاب بین این دو مدل بستگی به نوع ساختمان، تعداد تجهیزات مورد استفاده، سطح ایمنی مورد نیاز و بودجه پروژه دارد.

در ادامه، هر دو نوع را بررسی می‌کنیم:

کنترل پنل متعارف

این نوع کنترل پنل، ساختمان را به چند زون نیز تقسیم می‌کند و تمامی تجهیزات به صورت گروهی به آن وصل می‌شود. در هنگام حریق، این پنل تنها نشان می‌دهد که در کدام زون، آتش‌سوزی اتفاق افتاده است و کدام زون فعال شده است و هیچ دسترسی به دیگر تجهیزات خاص نیز ندارد.

این نوع کنترل پنل ها ساده و اقتصادی هستند و برای بودجه های کم راه‌انداز نیز هستند؛ اما شما نمیتوانید تشخیص دهید که دقیقا در مجای زون حریق اتفاق افتاده و مجبورید کل زون را بگردید.

کنترل پنل آدرس پذیر

این نوع کنترل پنل، به همه اجزا یک زون یک سیگنال یکتا نیز می‌دهد. در این صورت در زمان وقوع حریق، شما دقیقا متوجه می‌شوید که در کجای زون حریق اتفاق افتاده است. کنترل پنل آدرس پذیر نسبت به نوع متعارف گران‌تر و پیشرفته تر است.

تفاوت کنترل پنل اعلام حریق متعارف با آدرس پذیر

در این بخش تفاوت های این دو نوع پنل را برایتان بصورت مرتب تر آماده کردیم تا مقایسه این دو، برایتان ساده تر باشد:

معیارهای انتخاب مرکز کنترل مناسب

انتخاب مرکز کنترل یکسری اصول و قوانین دارد و باید مرکز کنترل مناسب جایی که نصب می‌شود، باشد در غیر این صورت بصورت بهینه کار نمی‌کند و یا موجب ایجاد هزینه های اضافی نیز می‌شود.

مکانی که در آن نصب می‌شود

نوع مرکز کنترل نسبت به مکانی که در آن نصب می‌شود، متفاوت است. برای مثال، در ساختمان های کوچک اداری یا تجاری و یا مسکونی، مرکز کنترل متعارف نیز کافی است و نیازی به پرداخت هزینه اضافی نیز نیست. اما برای ساختمان های بزرگ، پیشنهاد می‌شود تا از مرکز کنترل آدر پذیر برای دسترسی سریع تر نیز استفاده شود. در صنایع حساس یا محیط‌های پرخطر هم، مراکز کنترل باید قابلیت اتصال به سیستم‌های مکمل مانند اطفای خودکار یا مانیتورینگ از راه دور را داشته باشند.

تعداد زون

تعدا زون در مراکز کنترل یکی از معیارهای مهم در خرید نیز است. بازهم مانند بالا، باید نسبت به مکان و کاربردی که خواهد داشت، تعداد زون مناسب نیز انتخاب شود. برای مثال در ساختمان های کوچک 2 تا 4 زون و برای ساختمان های بزرگ 8، 12، 20 یا حتی بیشتر(به اندازه بزرگی بستگی دارد) کافی است.

برندهای معتبر

از بهترین و با کیفیت ترین برندهای مرکز کنترل اعلام حریق می‌توان به تله‌تک، زیتکس، تسلا، آریاک، سایان و ... اشاره کرد که همگی در سایت f125 با بهترین قیمت به فروش می‌رسند.

به پیشنهاد شگفت انگیز مرکز کنترل اعلام حریق برند آریاک سایت هم سر بزنید.

نکات مهم در نصب مرکز کنترل اعلام حریق

نصب مرکز کنترل اعلام حریق، فقط اتصال چند سیم نیست، بلکه نیاز به رعایت دقیق اصول فنی و استانداردهای ایمنی دارد. هرگونه خطا در محل نصب یا شرایط محیطی می‌تواند عملکرد سیستم را دچار اختلال کند.

محل نصب

مرکز کنترل باید در مکانی نصب شود که:

• به‌راحتی قابل‌دسترسی باشد برای آتش‌نشان‌ها و مسئولان ایمنی (معمولاً در نزدیکی ورودی اصلی ساختمان یا نگهبانی).
• از رطوبت، گردوغبار و نور مستقیم آفتاب دور باشد تا از آسیب فیزیکی و اختلال در عملکرد جلوگیری شود.
• دارای دید مستقیم و تابلوی راهنما برای شناسایی سریع در مواقع اضطراری باشد.

تهویه، حفاظت و فاصله از منابع نویز

• حل نصب باید دارای تهویه مناسب باشد تا از گرمای بیش‌ازحد یا تجمع بخارات آسیب‌زننده جلوگیری شود.
• مرکز کنترل نباید در مجاورت دستگاه‌های تولید نویز یا تجهیزات الکتریکی سنگین قرار گیرد(مانند تابلو برق اصلی، UPS، یا آسانسور)زیرا میدان‌های مغناطیسی قوی می‌توانند در عملکرد بردهای الکترونیکی تداخل ایجاد کنند.
• بهتر است برای حفاظت بیشتر، از تابلوهای فلزی ضدضربه یا با قفل ایمنی استفاده شود.

رعایت استانداردها

برای نصب مراکز کنترل، هر کشوری استاندارد خاصی را مشخص کرده است برای مثال:

استاندارد NFPA 72(آمریکا)

استاندارد EN 54(اروپا)

استاندارد های سازمان آتش‌نشانی ایران

نتیجه گیری

انتخاب و نصب صحیح مرکز کنترل اعلام حریق، یکی از مهم‌ترین مراحل در طراحی سیستم‌های ایمنی و حفاظتی ساختمان‌هاست. توجه به عواملی مانند نوع کاربری ساختمان، تعداد زون‌های مورد نیاز، برندهای معتبر موجود در بازار ایران و همچنین رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی، نقش حیاتی در کارایی، دوام و دقت این سیستم‌ها دارد.

از سوی دیگر، نصب اصولی مرکز کنترل در موقعیتی مناسب، با رعایت نکات فنی مانند تهویه مناسب، محافظت در برابر نویز و رعایت ارتفاع استاندارد، نه‌تنها از بروز خطا در عملکرد سیستم جلوگیری می‌کند، بلکه در مواقع بحرانی می‌تواند زمان واکنش نیروهای امدادی را به‌طور چشمگیری کاهش دهد.

در دنیای امروز که ایمنی یک اولویت غیرقابل‌چشم‌پوشی است، انتخاب آگاهانه و نصب دقیق تجهیزات اعلام حریق، ضامن حفظ جان، سرمایه و آرامش خاطر ساکنان و بهره‌برداران ساختمان خواهد بود.