حوادث ناشی از کار ,

در جهان و ایران، برخلاف چیزی که تصور می‌کردید، آسیب های ناشی از کار و هزینه های آن بسیار فراوان است به طوریکه سالانه ۳۸۰,۵۰۰ آسیب شغلی کشنده و ۳۷۴ میلیون آسیب غیرکشنده در سراسر جهان رخ می‌دهد. بر اساس برآورد اخیر سازمان بهداشت جهانی (WHO)، بین ۲۰ تا ۵۰ درصد کارگران در کشورهای در حال توسعه و تازه‌صنعتی‌شده در معرض آسیب‌های غیرکشنده مرتبط با کار قرار دارند. گزارش‌های اخیر نشان می‌دهند که آسیا بالاترین نرخ آسیب شغلی را در میان مناطق جهان دارد. در ایران، یکی از بزرگ‌ترین مسائل ایمنی قابل پیشگیری، آسیب شغلی است. در سال ۲۰۱۸، ۹۹۹۶ آسیب شغلی غیرکشنده در محل کار با حداقل یک روز غیبت کاری به سازمان تأمین اجتماعی ایران (SSO:Social security Organization)گزارش شد، به‌جز آسیب‌های ناشی از حوادث رفت‌وآمد. از این تعداد، ۹۶.۷٪ مربوط به مردان و تنها ۳.۳٪ مربوط به زنان بود.
با این حال می‌توان با سرمایه گذاری در ایمنی شغلی، به مقدار زیادی از آسیب ها و هزینه های مستقیم و غیرمستقیم جلوگیری کرد و روحیه کارگران را افزایش داد.
در این مقاله قصد داریم به موضوعات زیادی چون آمار های بیشتر، اهمیت این آمار ها و جلوگیری از حوادث ناشی از کار و خیلی از چیز های دیگر بپردازیم، پس حتما در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

آمار های بیشتر درباره مرگ و میر های شغلی در سال های مختلف در جهان

ابتدا کشور ایران را بررسی می‌کنیم:
روند افزایشی مرگ و میر ناشی از حوادث کار طی پنج سال گذشته نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۸ تعداد مرگ و میر ناشی از حوادث کار به ۱۶۵۵ نفر، سال ۱۳۹۹ این آمار با یک افزایش جزیی به ۱۷۵۵ نفر رسید، سال ۱۴۰۰ تعداد جان‌باختگان به ۱۸۱۷ نفر افزایش یافت، سال ۱۴۰۱ تعداد مرگ و میر به ۱۹۰۰ نفر نزدیک شد و در سال ۱۴۰۲ با افزایش بی‌سابقه به ۲۱۱۵ نفر رسید. در سال ۱۴۰۳ تقریبا ۲۲۶۱(این عدد یک عدد رسمی نیست و بر اساس 6 ماه اول سال ۱۴۰۳که میزان مرگ و میر ۱۴۰۳سال ۱۰۷۷ بود، تخمین زده شد.
برای راحتی بیشتر شما و بررسی سریع تر آمار جدول زیر را قرار دادیم:

نمودار مرگ و میر دیگر کشور ها از سال ۱۹۸۰ تا ۲۰۲۳:

 
هزینه های جبران جهانی حوادث و بیماری های شغلی و مرتبط با کار به درصد:

• اختلالات اسکلتی-عضلانی: ۴۰٪
• اختلالات سلامت روان: ۷٪
• بیماری‌های قلبی و گردش خون: ۸٪
• اختلالات سیستم عصبی مرکزی: ۹٪
• بیماری‌های تنفسی: ۳٪
• بیماری‌های پوستی: ۳٪
• تومورها: ۱۴٪
• حوادث: ۱۶٪
   

چرا ثبت و گزارش این آمار ها مهم است؟

داده‌های باکیفیت خوب درباره حوادث و بیماری‌های شغلی نه‌تنها برای اهداف جبران خسارت مفید هستند، بلکه برای طراحی استراتژی پیشگیری مؤثر OSH(ایمنی و بهداشت شغلی مخفف کلمات Occupational Safety and Health)در سطوح ملی و سازمانی ضروری‌اند. داده‌های قابل‌اعتماد برای موارد زیر ضروری هستند:

• شناسایی بخش‌ها و مشاغل پرخطر که نیازمند اولویت‌بندی و تدوین قوانین، سیاست‌ها و برنامه‌های مؤثر، و همچنین نظارت بر اجرای این برنامه‌ها در سطح ملی هستند.
• تعیین اولویت‌ها برای تنظیم اهداف مناسب جهت کاهش حوادث و بیماری‌های شغلی که به نوبه خود به بهره‌وری و رشد اقتصادی سازمان‌ها کمک می‌کند.

در حال حاضر در این آمار ها به دلیل اینکه بعضی از کشور ها داده هایشان را گزارش نمی‌دهند ناقص هستند. همچنین آمارهای مرگ و میر و حوادث ناشی از کار، شامل اغلب همه دسته های کارگران نمی‌شود.کارگران روستایی، کاگران در بنگاه های کوچک و ... که اکثریت نیروی کار را تشکیل می‌دهند، معمولا خارج از سیستم های گزارش دهی هستند. همچنین برخی از بیماری های شغلی، به طور دیرهنگام خودشان را نشان می‌دهند که ممکن است در آمار ها ذکر نشود.

حوادث ناشی از کار به همراه صنایع و دلایل اصلی وقوع بر اساس منابع خارجی و معتبر

می‌توان به حوادثی چون سقوط از ارتفاع (ساخت‌وساز، معادن - عدم استفاده از تجهیزات حفاظتی)، برق‌گرفتگی (ساخت‌وساز، برق - سیم‌کشی معیوب)، و انفجار ناشی از گاز (نفت و گاز، معادن - نشت گاز) به‌عنوان حوادث پرتکرار و خطرناک ناشی از کار در جهان اشاره کرد.

چگونه اعداد آمار های حوادث ناشی از کار محاسبه می‌شوند؟

اعداد آمار های ناشی از کار توسط سازمان های WHO(سازمان بهداشت جهانی) و سازمان ILO(سازمان بین المللی کار) با استفاده از یه سری جفت های مشخص به نام زوج های ثابت محاسبه می‌شوند.

زوج های ثابت چه چیزی هستند؟

زوج های ثابت مثل یک لیست هستند که شامل دو مورد می‌شوند:

• یک مشکل کاری یا عامل خطر(مثل کار تو محیط پر سر و صدا، کار با مواد خطرناک مثل آزبست، یا خطر سقوط تو محل کار)
• یک نتیجه بد برای سلامتی یا پیامد سلامتی(مثل کم‌شنوایی، سرطان ریه، یا شکستگی استخوان)

به طور مثال:

مواجهه با آزبست ⬅ سرطان ریه

لیست زوج های ثابت سازمان های WHO, ILO که از آن برای محاسبه آمار ها استفاده می‌کنند:

مثال : فکر کنین یه زوج ثابت مثل یه دستور غذا تو آشپزی است. می‌دونیم اگه با آزبست کار کنیم، ممکنه سرطان ریه بگیریم. این جفت قبلاً آزمایش شده و آماده‌ست، فقط باید داده‌هاش رو بگذاریم تو فرمول!

حال بیایید نحوه محاسبه اعداد این آمار ها را مرحله به مرحله بررسی کنیم:

مرحله اول : جمع آوری زوج های ثابت

مرحله دوم : جمع آوری اطلاعات

به طور کلی مرحله دوم باید اطلاعاتی چون اطلاعات زیر جمع آوری شود:

1.چه کسانی تو خطر هستند؟ (داده‌های مواجهه):

• باید بدانیم چند نفر تو محیط کار با یه خطر خاص روبه‌رو هستند. مثلاً چند درصد کارگرها تو ساخت‌وساز ممکنه سقوط کنند؟
• این اطلاعات از نظرسنجی‌های نیروی کار مثل پایگاه داده (WHO/ILO) بدست می‌آید که تو ۱۵۴ کشور جمع‌آوری شدند. این داده‌ها به ما می‌گن مثلاً ۲۰٪ کارگرهای یه کشور تو محیط‌های پرخطر مثل ارتفاع کار می‌کنند.

2.حادثه‌ها چیستند و چقدر هستند(داده‌های پیامد سلامت): 

• باید بدونیم چند نفر به خاطر یک حادثه خاص آسیب دیدند یا فوت کردند. مثلاً چند نفر تو یه سال به خاطر سقوط مردند یا ناتوان شدند؟
• این اطلاعات از برآوردهای سلامت جهانی WHO یا مطالعه بار بیماری جهانی (GBD) بدست می‌آید. مثلاً ممکنه نشان بده که تو یک کشور ۱۰۰۰ نفر به خاطر سقوط آسیب دیدند.

3.خطر چقدر جدی است؟ (نسبت ریسک): 

• باید بدونیم اگه کسی تو معرض خطر باشد (مثل کار تو ارتفاع)، چقدر احتمال دارد یه حادثه برایش پیش بیاید (مثل سقوط) نسبت به کسی که تو محیط ایمنه.
• این اطلاعات از تحقیقات علمی (مثل متاآنالیزها) می‌آید. مثلاً اگه کارگرهای ساخت‌وساز ۴ برابر بیشتر از بقیه احتمال سقوط دارند، نسبت ریسکشون ۴ است.

مثال ساده: فرض کنین می‌خوایم درباره زوج «آسیب‌های شغلی ← سقوط» حساب کنیم. می‌ریم ببینیم:

• چند نفر تو کارگاه‌های ساختمانی کار می‌کنند که خطر سقوط دارد؟ (مثلاً ۱۵٪ کارگرها).
• چند نفر تو یه سال به خاطر سقوط آسیب دیدند؟ (مثلاً ۵۰۰۰ نفر)..
• احتمال سقوط برای این کارگرها چند برابر بقیه‌ست؟ (مثلاً ۳ برابر).

مرحله سوم : محاسبه درصد حوادث مربوط به کار (PAF)

حالا می‌رسیم به بخش مهم: باید بفهمیم چه درصد از حوادث (مثل سقوط) به خاطر شرایط کاریه. به این درصد می‌گویند کسر قابل انتساب به جمعیت(PAF) انگار داریم می‌گوییم از کل سقوط‌ها، چقدرش به خاطر کاره؟
فرمول سادهPAF :
 
درصد کارگرهای در معرض خطر: مثلاً ۱۵٪ کارگرها تو محیط پرخطر برای سقوط کار می‌کنند.
نسبت ریسک: مثلاً ۳ (یعنی این کارگرها ۳ برابر بیشتر در خطر سقوطن).
مثال محاسبه:

فرض کنین ۱۵٪ کارگرها تو خطر سقوطن (۰.۱۵) و نسبت ریسک ۳هست:
 
یعنی ۲۳٪ از سقوط‌ها به خاطر شرایط کاریه.

مرحله چهارم : محاسبه تعداد حوادث ناشی از کار

حالا که می‌دونیم چه درصد حوادث به کار ربط داره (PAF)، می‌تونیم تعداد دقیق حوادث ناشی از کار رو حساب کنیم.
فرمول :

 
کل تعداد حوادث: مثلاً ۵۰۰۰ سقوط تو یه کشور ثبت شده.
PAF: مثلاً ۲۳٪

مثال فرمول حوادث ناشی از کار:

 
مرحله پنجم : جدا کردن آمارها برای گروه‌های مختلف

برای اینکه نتایج مفید باشد، این اعداد رو برای گروه‌های مختلف جدا می‌کنند:

• کشورها: مثلاً تو ایران چند تا سقوط ناشی از کار داریم؟ تو برزیل چطور؟
• جنسیت: مردها بیشتر در معرض خطرن یا زن‌ها؟
• گروه سنی: جوون‌ها بیشتر آسیب می‌بینند یا مسن‌ترها؟

این کار کمک می‌کند تا بفهمیم کجا و برای کی باید بیشتر روی پیشگیری حوادث ناشی از کار، کار کنیم.

مرحله ششم : مقایسه با حالت ایده‌آل

برای اینکه بدونیم چطور می‌توانیم حوادث رو کم کنیم، این اعداد رو با یه حالت ایده‌آل مقایسه می‌کنند:

• حداقل ریسک نظری: فرض می‌کنند اگه شرایط کاری کاملاً ایمن بود (مثلاً هیچکس تو ارتفاع بدون حفاظ کار نمی‌کرد)، چند تا حادثه کمتر می‌شد.
• این کمک می‌کنه بفهمیم با بهتر کردن محیط کار، چقدر می‌تونیم جلوی حوادث رو بگیریم.

مرحله هفتم : گزارش دادن نتایج

آخرین مرحله اینه که همه این اعداد رو به شکل مرتب و شفاف گزارش کنند:

• نتایج (مثل تعداد مرگ‌ها، DALYs، یا PAF) طبق یه استاندارد به اسم GATHER نوشته می‌شوند تا همه بتوانند داده‌ها و روش کار رو چک کنند.
• این گزارش‌ها برای برنامه‌ریزی کمک می‌کنند، مثلاً کجا باید قانون ایمنی سخت‌گیرانه‌تر بشود یا کجا باید به کارگرها آموزش بدهیم.

فلوچارت نحوه محاسبه اعداد آمار حوادث ناشی از کار

 
سخن پایانی

آسیب‌های شغلی با بیش از 380,500 مرگ و 374 میلیون آسیب غیرکشنده در جهان و افزایش مرگ‌ومیر در ایران از 1655 نفر در سال 1398 به 2261 نفر در سال 1403، بحرانی قابل پیشگیری است. آمارها، از جمله سهم بالای مردان (96.7%) در ایران، نشان‌دهنده نیاز به توجه به ایمنی کار است. سرمایه‌گذاری در ایمنی و تجهیزات می‌تواند این خسارات را کاهش دهد و بهره‌وری را بالا ببرد. در آینده، تکمیل داده‌ها و قوانین سخت‌گیرانه‌تر، گامی مهم برای محیط کاری ایمن‌تر خواهد بود. با همت جمعی، آینده‌ای امن‌تر برای کارگران بسازیم.

مطالب مرتبط
چگونه از حوادث محل کار جلوگیری کنیم؟
عوامل بیماری های ناشی از کار